Evangelista Torricelli (1608 - 1647)

Evangelista Torricelli 15 Ekim 1608'de İtalyanın Feanza şehrinde doğdu, 05 Ekim 1647 in Floransa'da öldü. Açık hava basıncı üzerine yaptığı deneyleriyle tanınan İtalyan fizik ve matematik bilgini.

Çocukluğunda matematiğe olan merakıyla dikkatleri çekti. 1627'de Roma'ya giderek, hidrolik biliminin kurucusu ve Galilei'nin talebesi olan Benedetto Castelli ile birlikte çalıştı. 1641'de Galilei ile mektuplaşmaya başladı. Aynı sene, Castelli nin tavsiyesi üzerine Galilei, Torricelli'yi Tuscany'ye davet etti. Galilei ile görüştükten birkaç hafta sonra, Galilei ölünce, Tuscany büyük dükü Torricelli'yi onun makamına tayin etti. 1644 yılında geometri ve mekanik üzerinde bir kitap yayınladı. Matematik sahasında mühim bir boşluğu dolduran bu kitapta aynı zamanda Galilei'nin mekanik üzerindeki ilk çalışması, birbirine bağlı cisimlerin ortak ağırlık merkezleri aşağıya doğru hareket ederken, ani hareket edebilecekleri prensibi bir neticeye bağlanıyordu. Torricelli, bu çalışmalarını yaparken açık hava basıncı üzerindeki deneylerinde de devam etti. Basınçtan faydalanarak, civa doldurulmuş tüplerle yaptığı deneyler neticesinde, deniz seviyesinde 1cm²ye düşen basıncı 1033 gr/cm² olarak tespit etti. Geometri ve mekanik alanındaki fikirlerini ise ilk önceleri kimse önemsemedi. Torricelli aynı zamanda hocası Galileİ'nin teleskobunu ve kendi mikroskobunu geliştirmeye uğraştı.

1643 Torricelli, hava basıncını ölçmek için şimdi cıvalı barometre denilen cihaz icat etti.

Torriçelli Deneyi Nedir?
Toriçelli, bir metre kadar uzunlukta, bir ucu kapatılmış bir cam tüpü civa ile doldurmuş, açık ucunu da civa dolu bir çanağın içine daldırmıştır. Tüpü bu konumda dik olarak tuttuğu zaman, civanın bir kısmı civa çanağına akmış ve tüpün kapalı ucunda bir "boşluk" ortaya çıkmış.

Toriçelli bu deney sonucunda açık hava basıncını hesaplamıştır.
Açık hava basıncı bu deneye göre 10.3 metrelik su sütunu ile ya da 760 milimetrelik civa sütunu ile dengelenmiştir. Civanın üstünlüğü, çok kısa bir tüp gerektirmesidir.

Barometre nedir? Barometre havanın basıncını ölçmeyi sağlayan alettir. Hava basınç değişimleri barometre ile okunur ve basınç değişim hareketlerinden havanın durumu anlaşılmaya çalışılır. Meteoloji raporlarının bugünkü gibi teknoloji yardımıyla yapılamadığı zamanlarda ve denizde raporların ulaşmasının zor olduğu dönemlerde denizciler hava durumunu barometreki değişiklikleri okuyarak anlarlardı. Günümüzde ise uydu teknoloji ile hava durumu hesaplanıyor ve internet ya da telekominikasyon yoluyla denizcilere çok rahat hava durumu ulaştırılıyor.

Barometre çalışma şekli: Yaşadığımız atmosferin bir ağırlığı vardır ve üzerlerimize bir baskı uygular. Üzerimizdeki bu basınç hava koşullarına göre değişiklik gösterir. Bu değişikliği barometre ile ölçeriz. Denizin altında nasıl dalarken kulaklarımız tıkanıyorsa ve suyun basıncını rahatlıkla hissediyorsak aslında hava basıncı da azda olsa aynı etkiyi sürekli yapmaktadır. Biz hava tabakasının en dibinde yani yer yüzünde yaşadığımız için, bu bölümde havanın ağırlığı cm2'ye 1033 gramlık bir etki yapar. İşte buna denize seviyesindeki ortalama hava basıncı denir.

Barometrenin İcadı: Bu garip olayı ilk olarak 1643 yılında, İtalyan bilgini Evangelista Torricelli açıkladı. Torricelli, suyun yerine, ondan on üç buçuk defa daha ağır olan civayı (sıvı maden) koymayı akıl etti, bu sayede sütunun yüksekliği aynı oranda kısalmış oldu. Böylece Torricelli ilk barometreyi gerçekleştirdi: bir ucu tıkalı ve içi civa dolu cam bir boru. Bu boru başaşağı çevrilip açık ucu gene civayla dolu bir küvete daldırılır. Borudaki civanın bir kısmı küvete akar ve civa sütunu borunun içinde aşağı yukarı 760 milimetreye kadar iner. O zaman civanın ağırlığı, atmosfer basıncı ile eşdeğer olur.

Optimum