Dünya Üzerinde Kaç Çeşit Bitki Örtüsü Vardır? Özellikleri Nelerdir?

Bitkilerin oluşturdukları toplulukların sınıflanmasında birçok ölçüt kullanılmakta olup olanı fizyonomik görünüm esas alınarak yapılan sınıflamalardır.

Bu bitkilerin dış görünüşünü etkileyen şekil, renk, yoğunluk, yükseklik, topluluğun mevsimlere göre aldığı şekil, renk, yoğunluk, dikey yönde tabakalaşma durumu, hayat formu dikkate alınmaktadır. Buna göre bitkiler orman, çalı, ot, bataklık, çöl vb, şekilde ya da yaprak döken, daimi yeşil geniş yapraklı, daimi yeşil iğne yapraklı gibi sınıflar oluşturabilmektedir..

Ağaç formasyonlarında yağış şartları, sıcaklık durumu, toprak özellikleri ve yükselti şartlarının elverişli olduğu yerlerde her yerde ağaç formasyonları yetişebilir. Yağışların az olması şiddetli buharlaşma ağaç yetişmesini engeller. Ormanların temel unsuru ağaçlardır. Çeşitli büyüklükte ve türdeki ağaçların bir araya gelerek oluşturdukları topluluklara orman denir.

Çalı Fomasyonu: Ormanları tahribi sonucunda oluşan kısa boylu ağaççıklardan oluşan bitki formasyonudur.

Ot Formasyonu: İklim şartları özellikle de yağış ve sıcaklık şartlarının orman veya ağaç yetişmesine imkân vermediği alanlarda yerlerde belirli zamanlarda yağan yağışa veya tamamı toprağın tabanına sızmayan suya bağlı olarak yetişen ot türünden bitkilerin oluşturduğu topluluktur.

Ekvatoral Yağmur ormanları:

Sıcaklık ve nem koşullarından dolayı sık ormanlar gelişmiştir ve ormanlar her zaman yeşildir. Orman ağaçları çok gürdür(50–60 m). Balta girmemiş ormanlar olarak adlandırılır.

İklime uyum sağlamak için terleme yüzeyleri geniş ve gözeneklidir. Ağaçlardan düşen dal ve yaprakların sıcak nemli ortamda çürümesi sonucu hoş olmayan bir koku etrafa yayılır.

Bu ormanların görüldüğü yerler her mevsim yağışlı özellikte ve yıllık yağış miktarı 2000 mm'nin üstündedir.

Bitkiler yayvan yapraklı ve yapraklarını dökmeyen ağaçlardır. Bitki çeşitliliği çok fazladır. Orman altı sarmaşık ve otsu bitkilerle(Liyan, Epifit) kaplıdır. Orman altı florası da çok zengindir.

Yeryüzündeki dağılışı:

*Ekvatorun 10 kuzey 10 güney enlemleri arasında 1000 m kadar yükseltiye kadar etkilidir,
*Güney Amerika'da Amazon Havzası'nda ( Brezilya),
*Afrika'da Kongo Havzası'nda ve Gine Körfezi kıyılarında,
*Güney Doğu Asya Adaları (Endonezya ) belirgin olarak görüldüğü yerlerdir.
*Malezya, Endonezya, Filipinler, Papua Yeni Gine'de etkilidir.
*Avustralya'nın kuzeyinde görülür.

Muson Ormanları:

Muson iklim bölgesinde bulunan ormanlardır. Bunlar Ekvatoral ormanlar gibi gür ve sık ormanlardır. Ancak içinde yer alan tür sayısı bakımından ekvatoral ormanlardan fakirdir.

Yıllık yağış miktarı 2000 mm civarındadır. Yaz ayları yağışlı, kış ayları kurak geçer. Yıllık yağışın % 85 'i yaz aylarında olduğu için yazın yeşil, kışın yaprak döken ormanlardır.

Muson ormanlarının ağacı teak ağacıdır. Bitki örtüsü yağışların bol olduğu alanlarda kışın yaprağını döken muson ormanları, etrafında çalılar ve az yağış alan yerlerde ise savanlar yaygındır.

Yeryüzündeki dağılışı:

*Güneydoğu ve Doğu Asya da Hindistan, Japonya, Tayland, Vietnam, Endonezya, Doğu Çin, Kore, Filipinler,
*Avustralya'nın kuzeybatısı,
*Güneydoğu Afrika da görülür. Madagaskar'ın doğusunda,
*Kuzey Amerika'nın güneydoğu kıyılarında görülür..

Orta Kuşağın karışık ormanları:

Orta kuşak okyanusal İklim bölgesinde görülen bitki örtüsüdür. Bu ormanlar geniş yapraklı ve iğne yapraklı ağaçların bir arada bulunduğu bitkilerdir. Yıllık yağış miktarı 1000- 1500 mm civarındadır.

Ağaç türü, sayısı ve ağaçların büyüklükleri bakımından da ekvatoral ve muson ormanları kadar zengin ve büyük değildirler.

Yeryüzündeki dağılışı:

*Batı Rüzgârları sebebiyle Ilıman Kuşak karalarda batısında,
*Batı Avrupa'nın Atlas Okyanusu kıyılarında,
*Yurdumuzda ise Karadeniz kıyılarında etkilidir,
*Kuzey Amerika'nın batı ve güneydoğu kıyılarında, Güney Amerika'nın güneybatı kıyılarında,
*Avustralya'nın doğusunda, Yeni Zelanda'da,
*Afrika'nın güneyinde.

Tayga Ormanları:

Orta kuşakta karasal iklimin sert özellikte görüldüğü ve yağışın bol olduğu nemli alanlarında görülen ormanlardır.

Bu iklimde kışlar çok sert geçtiği için ağaçlar soğuğa dayanıklı yaprak dökmeyen iğne yapraklı ağaçlardır.

Yağışın çoğu yazın düşer. En az yağış kışın düşmektedir ve kar şeklindedir. Kışların aşırı soğuk olması nedeniyle havadaki nem miktarının azalması ve yüksek basıncın etkisi yağışları azaltır. Yaz mevsiminde havanın ısınması nedeniyle oluşan termik kaynaklı alçak basınçlar konveksiyonel karakterde yağışların oluşmasını sağlar.

Yıllık yağış ortalaması 500–600 mm civarındadır.

Yeryüzündeki dağılışı:

*Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı görülür. Orta ve doğu Avrupa, Asya’nın kuzeyi (Kuzey Çin'de, Mançurya'da, Rusya'da, Orta Sibirya'da görülür.) ABD’nin kuzeyinde ve Kanada'da...

Makiler:

Makiler yaz kuraklığına dayanıklı kısa boylu bodur ağaç ve çalılardan oluşan ( yabani zeytin, defne, kocayemiş, mersin, keçiboynuzu, sandal, zakkum, akçakesme, kermez meşesi, Süpürge çalısı, taş meşesi, bodur ardıç vb.) Akdeniz iklimin doğal bitki örtüsüdür.

Maki yaz kuraklığına dayanıklı bitkiler olup kış soğuklarına fazla dayanıklı değildir. Yaprakları kalın, güneşe dönük yüzleri parlak, terlemeyi sağlayan stomaları az ve küçük olması ile suyu iktisatlı kullanarak yaz kuraklığına dayanır.

Makiler genelde kızılçam ormanlarının yok edildiği yerlerde oluşurlar ve genelde kıyıda 500–800 m yukarılara kadar çıkabilir.

Yeryüzündeki dağılışı:

*Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler ( Libya, Mısır ve Lübnan hariç. Buralarda görülmeme sebebi yer şekillerinin engebesiz olmasıdır.),
*Avustralya'nın güneybatısı, Güney Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi, Şili’nin orta kesimleri,
*Kuzey Amerika'da Kaliforniya çevresinde,
*En geniş anlamıyla 30–40 derece enlemleri arasında kıtaların özellikle batı kıyılarında görülür.

Savanlar:

Tropikal iklim bölgesinin bitki örtüsüdür. Savanlar uzun süre yeşil kalan, gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır. Savan bitki örtüsü içinde ağaçlar ve ağaç kümeleri görülür. Genelde buralarda ki ağaçlar kurakçıl veya kuraklığa dayanıklı türlerdir.

Yeryüzündeki dağılışı:

*Akarsu boylarında görülür.

Galeri Ormanları:

Savanlardaki, küçük akarsu boylarında görülen, çoğunlukla 50–100 m genişliğinde, bir akarsu ağı biçiminde uzanan ve sürekli yeşil kalabilen nemli ormanlardır. Galeri ormanları olarak adlandırılmalarının nedeni, ağaçların, akarsuyun üstünü bir galeri şeklinde kapatmasıdır. Kurak geçen dönemlerde ağaçlar yapraklarını döker.

Güneş ışınlarının dik geldiği yaz döneminde konveksiyonel yağışlar görülür, Kış aylarında Subtropikal yüksek basıncın (DYB) etkisinde kaldığından kış kuraklığı belirgindir. Bu nedenle yazı yağışlı kışı kuraktır.

Yıllık yağış miktarı 1000–1500 mm arasındadır. Yağış grafiği birbirinin tersidir. Yağışlar güneş ışınlarının dik olarak geldiği dönemde daha fazladır KYK de Haziran, GYK de Aralık ayında yağış daha fazladır.

Yeryüzündeki dağılışı:

*Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında görülür (10–20° kuzey ve güney enlemleri arasında görülür
*Güney ve Orta Afrika, (Sahra Çölü ile Ekvatoral Afrika arasında) Sudan,
*Güney Amerika'da Brezilya'da, Venezuella, Kolombiya, Peru ve Bolivya'da etkilidir.
*Orta Amerika'da,
*Madagaskar'ın batısında görülür.

Bozkır (Step):

Bitki örtüsü ilkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz başlarında kuruyan küçük boylu ot topluluğudur. Buna step(bozkır) bitki örtüsü denir. Steplere Kuzey Amerika'da preri, Güney Amerika'da pampa adı verilir. Bozkır bitki örtüsü içinde geven, deve dikeni, gelincik, çoban yastığı gibi bitkiler yer almaktadır. Step ikliminde yağış miktarı orman gelişimi için yeterli değildir.

Bu iklimin etki alanlarından akarsu boylarında şeritler halinde kavak ve söğütler yaygındır. Orta kuşak tipinde kar yağışları ve don olayı görülür nem oranı düşüktür yağış rejimi düzensizdir. İnsanlar tarafından ağaç kesilerek, yakılarak ormanların ortadan kaldırılması sonucunda oluşan bozkırlara “Antropojen Bozkır” denir. Bu tür bozkırlar, ormanların tahrip edilmesi sonucunda ortaya çıktığından-böyle alanlarda-yer yer orman ağacı topluluklarına rastlanır.

Yeryüzündeki dağılışı:

*Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı) görülür.
*Orta ve doğu Avrupa Asya'nın kuzeyi(Sibirya) Kanada ve ABD’nin kuzeyinde görülür.
*Yurdumuzda ise Doğu Anadolu Bölgesinde Erzurum-Kars Bölümünde görülür.
*Gece ile gündüz yaz ile kış arasında büyük sıcaklık farkının görüldüğü kara içlerine gidildikçe bu fark şiddetlenerek artar.

Çayırlar:

Orta kuşakta karasal iklim bölgesinin yarı nemli sahalarında ve yüksek dağlarda orman ve ağaç yetişme üst sınırının üstende görülen ve yaz boyu yeşil kalan ve bozkırlardan daha uzun boylu bitki örtülerine çayır denir.

Yazları serin ve yağışlı geçmesi otların kurumasını önleyerek yeşil kalmalarını ve uzun boylu olmalarını sağlamaktadır. Bunların orman üst sınırından sonra görülenlere dağ çayırları denir.

Yeryüzündeki dağılışı:

*Bu bitkiler Sıcak ve ılıman bölgelerde yüksek dağlık sahalarda sıcakların ağaç yetişmeye yetmediği yüksek kesimlerinde, Ayrıca yazı yağışlı karasal alanlarda görülmektedir.
*Ayrıca soğuk karasal iklimde yazı yağışlı alanlarda yağışın nispeten az olduğu sahalarda,
*ABD'nin KD. Kanada'da, Kuzey Çin'de, Rusya'da, Orta Sibirya'da görülür.

Tundra:

Tundra iklim bölgesinde düşük sıcaklığa ve kuraklığa uyum sağlamış olan kısa boylu çalılar, otlar ve yosunlardan oluşan bitki topluluğudur.

Yıllık yağış miktarı 200–250 mm civarındadır. Kışlar çok soğuk ve uzun geçer. Toprak kış aylarında donmuş haldedir. Yaz aylarında toprağın üst kısımlarında çözülmeler görülür ve oluşan bataklıklarda tundra adı verilen sezonluk ot ve çayır türü bitkiler yetişir. Tundra kutba en yakın bitki örtüsüdür.

Yeryüzündeki dağılışı:

*Yaklaşık olarak 70–80 enlemleri çevresinde görülür.
*Asya'da, Sibirya, Avrupa’da, İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde,
*Kuzey Amerika'da Kanada'nın kuzey kısımlarında, Güney Amerika'nın güney kısımlarında görülür.
*Güney yarımküredeki etki alanı KYK dekine oranla çok azdır bunun nedeni GYK de okyanusların geniş alan kaplamasıdır.

Çöl Bitkileri:

Kum örtüleri altında veya kayalıklardan oluşan bu bölgelerde yıllık yağışlar yok denecek kadar azdır. (200mm’nin altında)

Buralarda bitkiler çok seyrektir. Kuraklığa uyum sağlamış olan kurakçıl kaktüsler, otlar ve çalılardan oluşur.

Bu bölgelerde kuraklığa en iyi uyum sağlamış bitkiler, gövdesinde çok miktarda su biriktirebilen kaktüslerdir. Üzerlerindeki küçük dikenler, bitkinin ısı kaybını azaltmaktadır. Ayrıca yeraltı sularının yüzeye çıktığı yerlerde vahalar oluşmuştur.

*Afrika'nın kuzeyi (Büyük sahra), Kalahari, Namib çölleri, Afrika'nın güney batısındaki Namib ve Kalahari çölleri,
*Ortadoğu'da Necef Çölü, Suriye çölü, Arabistan yarım adası, Basra körfezi çevresi,
*Hindistan'ın kuzeybatısı (Tar çölü),
*Orta Asya'da Gobi, Taklamakan, Kara kum, Kızıl kum Çölleri,
*Avustralya'nın iç kısımları ve batısı, Gobbon ve Gibson, Büyük kum, Victoria çölleri
*Güney Amerika'daki Patagonya Atacama, Peru çölleri K. Amerika'daki Arizona, Gila, Meksika, Sanaron çölleridir.

Yaka Rozeti